Deze website maakt gebruik van cookies

Deze website toont video’s van YouTube. Deze partij plaatst cookies (third party cookies). Als je deze cookies niet wilt, dan kan je dat hier aangeven. Je kan dan geen video’s op deze website zien. Wij plaatsen zelf ook anonieme cookies om onze site te verbeteren. Deze gegevens worden niet aan derden verstrekt.

Deze website toont video’s van YouTube. Deze partij plaatst cookies (third party cookies). Als je deze cookies niet wilt, dan kan je dat hier aangeven. Je kan dan geen video’s op deze website zien.

‘Boek en docent zijn slechts mogelijke middelen om een leerdoel te behalen.’

Geschreven door Tom van Moll op 21 februari 2019

Wat levert het werken vanuit leerdoelen op? En hoe ondersteun je beginnende docenten daarbij? Die vragen, en meer, worden beantwoord tijdens de Masterkl@s Leerdoeldenken op 8 april op Veluvine, een locatie van het Nuborgh College in Nunspeet. “Docentgestuurd is hier geen vies woord. Tegelijkertijd willen wij dat samenspel tussen leerling en leraar.”

Het begon met een zinnetje in het strategisch plan: ‘We willen meer maatwerk als opmaat naar gepersonaliseerd leren.’ Maar die ene zin bleek meer in te houden dan een paar aanpassingen. “Bij gepersonaliseerd leren staat de leerling aan het roer,” vertelt Harry Noppers, locatiedirecteur van Nuborgh College Veluvine in Nunspeet, “maar dat alleen de leerling aan het roer staat, wilden we helemaal niet. De docent bepaalt de kaders, daarbinnen heeft de leerling keuzevrijheid!

Wij willen juist dat samenspel tussen leerling en docent.” Het onderwijs is op heel veel fronten al “dik in orde”, zo bleek ook na analyse. “Waar zat dan precies die urgentie voor maatwerk? Toen we verder keken, zagen we dat we wel stappen konden zetten op het gebied van competentie en autonomie van de leerling.” Dus werd besloten maatwerk te bereiken, door de invloed van de leerling op het leerproces te vergoten. Daar kwam leerdoeldenken om de hoek kijken.

“Leerdoeldenken betekent dat je het curriculum gaat herschrijven: de leerdoelen worden vertaald naar leerlingentaal. Per leerdoel kan een leerling keuzes maken uit verschillende leeractiviteiten om dat leerdoel te behalen. Als differentiatie niets anders is dan het opleuken van je les met verschillende werkvormen, dan voelt dat als extra werk. Als je per leerdoel verschillende leeractiviteiten aanbiedt, ben je automatisch aan het differentiëren. Als je ziet dat een vmbo’er het leerdoel onder de knie heeft, kan je hem aanmoedigen het leerdoel op havoniveau te behalen. Daarnaast kan je verschillende leeractiviteiten aanbieden waarmee de leerling zijn leervoorkeur kan volgen.”


Erken de professionaliteit van de docent

Dat het Nuborgh College voortaan leerdoelgericht zou werken, was een centraal besluit. Hoe dat gebeurt in de lessen, dat beslissen de docenten zelf. In het sectieoverleg worden per vak de doelstellingen vastgesteld: “Die moeten ambitieus en realistisch tegelijk zijn”, vertelt Noppers.  “Je kunt niet bij iedere sectie hetzelfde doel verwachten; niet iedereen is even ver en je moet daarin de professionaliteit van de docent erkennen.”

Daarnaast zijn er vijf leerdoeldenkdagen per jaar, waarin het curriculum herschreven wordt en ervaringen worden uitgewisseld. De dagen kennen verschillende activiteiten, bijvoorbeeld een kenniscafé of een sportactiviteit. “Je moet lol hebben met elkaar, maar ook elkaar motiveren en meenemen.” Het schoolgebouw leent zich daar goed voor. “We hebben ruimtes waar meerdere collega’s tegelijk kunnen lesgeven aan twee klassen, zo kun je elkaars sterke punten benutten; dat bevordert collegiale consultatie. We hebben ook instructieruimtes. Zodoende kan er een mooie afwisseling plaatsvinden op basis van leeractiviteiten.”

“Het lukt niet om in ons 75-minutenrooster aan een stuk door klassikaal les te geven, dus ga je afwisselen in leeractiviteiten en neem je meer tijd om te reflecteren. Zo krijgen de leerlingen ook bij het verwerken van de stof de ondersteuning die ze nodig hebben.”

Bewaak norm en kader

Een van de docenten die op de Masterkl@s aanwezig zal zijn, is Theo van Beek, docent godsdienst, Nederlands en maatschappijkunde. Hij herschrijft dit jaar gaandeweg de curricula voor 1TL, “maar als je toch bezig bent kun je makkelijk doelen voor havo en vwo toevoegen.”

“Wat me opvalt, is dat leerlingen graag werken met leerdoelen; die zijn concreet en dan weten ze wat er van hen verwacht wordt. Bij mij kunnen de leerlingen de leerdoelen op verschillende manieren behalen; zo werken de leerlingen aan een project op basis van leerdoelen en hebben de leerlingen gewerkt met een zogenoemd leerdoelenboek. De leerlingen zijn dus behoorlijk zelfgestuurd aan het werk en ervaren in toenemende mate autonomie. Je moet wel in de gaten houden dat ze met die verantwoordelijkheid om kunnen gaan. Zelfstandigheid is belangrijk, maar zonder duidelijke kaders kunnen ze verdrinken in de beschikbare informatie. Goede leerdoelen en duidelijke begrippen bij die leerdoelen vormen die kaders. ”

Door te werken vanuit leerdoelen, wordt hij ook zelf gedwongen beter na te denken over het curriculum, vindt hij. “Je moet veel meer boven de stof staan en ook organisatorisch moet je het strak hebben staan. De een is bezig met beeldspraak, de ander met tekstbegrip. Als ze tussendoor met vragen komen, moet je die stof dus wel paraat hebben. Ik begon een les altijd al wel met leerdoelen, maar daarin geef ik nu veel concreter norm en kader aan.”


Collegiale consultatie

Op de dag van de Masterkl@s kunnen de deelnemers volgens een carrouselsysteem in gesprek met leerlingen, schoolleiders en docenten. Er is daarbij speciale aandacht voor het begeleiden van startende docenten bij het werken met leerdoelen.

Willem Jacob Bos, docent D&P, ondersteunt zijn collega’s bij hun veranderende rol. “Het gevaar is dat je de leerling helemaal loslaat; de uitdaging is ze juist didactisch te coachen. Je zult checkmomenten moeten inbouwen om tussentijds feedback te geven: formatief evalueren verdient aandacht.”

In zijn lessen beginnen en eindigen de leerlingen met een vergadering, waarin ze in groepsverband de vorderingen van een project bespreken. Soms doen ze dat met behulp van post-its op een Scrumbord. De manier waarop ze de leerdoelen onder de knie willen krijgen, bepalen ze vaak zelf. “De digitale lesmethode en een ‘masterklas’ van de docent zijn slechts mogelijke middelen om het doel te behalen. Door de leerling keuzevrijheid te bieden, kun je rekening houden met verschillende leervoorkeuren. De leerlingen zijn gemotiveerder, omdat ze meer autonomie hebben en omdat je als coach meer tijd hebt om te werken aan je relatie met de leerling.


Evidence informed*

“Naast deze onderwijsontwikkeling, hebben we een aantal onderzoekslijnen opgesteld”, tekent Noppers aan. “Je zou het niet zeggen, maar er is nog niet veel onderzoek gedaan naar leerdoeldenken. Daarom laten wij ontwikkeling en onderzoek op deze school gelijk oplopen. We hebben in samenwerking met een hogeschool een kenniskring ingesteld, met daarin onder andere een docent die een masteronderzoek doet en iemand die een promotieonderzoek opzet op het gebied van leerdoeldenken. Wij willen dat ons onderwijs evidence informed is.”

Er is dus genoeg te zien, te leren en te bespreken op Veluvine. Noppers: “Ik hoop dat we op een paar knopjes kunnen drukken, zodat de volgende dag op andere scholen wordt gesproken over wat ze daar wel of niet kunnen met onze aanpak. Later kunnen we misschien ook op andere manieren expertise delen, zodat Onderwijs Nederland een stapje verder komt.”

Meer informatie over het programma en aanmelding van de Masterkl@s op 8 april

 

* Uitleg termen 'evidence based' en 'evidence informed':

Evidence based houdt in dat je alleen start met een concept/product of onderwijsontwikkeling als dit volledig ondersteund wordt door onderzoek. Evidence based onderwijs wordt daarom ook wel een mythe genoemd omdat de context van een lokale school altijd anders is dan wat onderzocht is in onderzoek. 

Evidence informed houdt in dat, voordat een onderwijsontwikkeling wordt ingezet, je hebt laten informeren door onderzoek (ook wel genoemd: door bewijs geïnformeerd). Je kunt je onderwijs dan ook inrichten door bijv. de uitkomsten van meerdere onderzoeken te combineren in één concept/product. 

Op het Nuborgh College heeft evidence informed de voorkeur omdat dit meer ruimte biedt om nieuwe ontwikkelingen uit te proberen.  
Terug naar blogoverzicht
Stel een vraag Helpdesk