Infographic maakt van maatwerk gesprek van de dag

‘De docent moet zich eigenaar voelen van het proces, dat is de sleutel tot succes’

Schoolleider Cors Westerdijk is geen man van weidse vergezichten met gouden bergen. Een school is een systeem dat in beweging moet blijven. De infographic voor gepersonaliseerd leren waaraan hij meewerkte, is dan ook geen groeimodel met een eindpunt. “Het is een tool om je route te bepalen.”

Het veranderingsproces naar gepersonaliseerd leren begon op De Savornin Lohman, zoals op zoveel scholen, met allerlei vragen. Maatwerk bieden, hoe doe je dat? ICT doeltreffend inzetten, waar begin je? Leerdoeldenken, willen we daar iets mee? De school in Hilversum, met mavo en onderbouw havo, heeft een flink aantal jonge topsporters in de gelederen. Die hadden behoefte aan flexibele roosters, al was dat voor de andere leerlingen geen noodzaak. Daarbij, “een kleine school moet zich sterker profileren dan een grote”, vertelt directeur Cors Westerdijk. Waar lag een goede balans?

Met andere scholen die deelnamen aan het leerlab LOOT, boog Westerdijk zich over de veranderende rol van leerling en docent. Het resultaat: een infographic die de verschillende facetten van gepersonaliseerd leren overzichtelijk in beeld brengt. De directeur breekt nu een lans voor het hulpmiddel, zoals onlangs op de Nationale Schoolleiders Top in Apeldoorn. “Niet alleen omdat het met gemeenschapsgeld gemaakt is, maar vooral omdat ik het echt een handige tool vind.”

Tool

De infographic is gebaseerd op het Vier-in-balansmodel van Kennisnet en de Dimensiebeschrijvingen van iXperium. Ze laat vier manieren zien waarop een school het onderwijs kan verzorgen: klassikaal, met convergente (groeps)differentiatie, met divergente differentiatie (zelfregulerend leren) of in volledig persoonlijke leerroutes. Daarbij staat steeds aangegeven welke technologie, leermiddelen en leerlingen- en docentenrol daarvoor nodig zijn.

“Het is een goede tool om het gesprek met je medewerkers te openen. Je bepaalt ermee je startpositie en waar je heen wilt.” Dat doel is zeker niet altijd het concept met volledig gepersonaliseerde leerroutes. “Er zijn scholen die volgens concept vier werken en af en toe een stap de andere kant op doen, zodat de leerlingen aan de exameneisen kunnen voldoen.”

Als de richting is bepaald, kan de grafiek helpen om de stappen te nemen die naar het doel leiden. ‘Alignment’ noemt Westerdijk dat. “Er moet congruentie zitten in je beleid. Als je persoonlijke leerroutes wilt, dan moet je geen smartboards aanschaffen. Dat is niet in lijn met elkaar.”

De docent heeft vrijheid

Anderhalf jaar lang werden er op De Savornin Lohman aan de hand van de infographic gesprekken gevoerd, om visie, positie en richting te bepalen. Volgens Westerdijk bevindt zijn school zich voornamelijk in concept twee. “Wij hebben gezamenlijk besloten dat we staan voor zelfregie van de leerling.” Daarmee zetten we de stap naar concept 3.

Er wordt nu vooral geïnvesteerd in het opleiden van docenten: zij moeten minder instructeur en meer coach worden. Dus werken ze aan coachingsvaardigheden, formatief toetsen, intervisie. De keuze heeft ook gevolgen voor de leermiddelen die de docenten gebruiken. “We verwachten van ze dat ze de leerling maatwerk bieden op drie niveaus: basis, verdieping en versnelling. Hoe ze dat doen, dat mogen ze zelf weten. De een doet het met een methode, de ander met eigen of open leermateriaal.” Maar, sinds de school deelnemer is van VO-content kunnen ze niet zonder goede argumenten nieuwe methodes aanschaffen. Bij zeker vier vakken worden nu Stercollecties ingezet. “Als je ze de ogen opent voor andere mogelijkheden, dan verandert 90% van de docenten van aanpak. We hebben zo een kwart tot een derde van het leermiddelenbudget bespaard. Dat geld investeren we onder andere in ontwikkeltijd voor leraren.”

De schoolleider houdt het proces in beweging

Toen onderling de nieuwe koers werd bepaald, waren er twee docenten die zich daar niet in konden vinden. “Met hen zijn we in gesprek gegaan. Waarom wil of kan je het niet, en wat kunnen we doen om dat te overbruggen? Je kunt nooit alle neuzen dezelfde kant op hebben, maar je kunt er wel voor zorgen dat je zo dicht mogelijk langs elkaar heen praat”, lacht hij.

De infographic heeft ervoor gezorgd dat het onderwerp ‘gepersonaliseerd digitaal leren’ leeft op school. “Aan de koffietafel gaat het bijna nergens anders over. Dat kan alleen als het iets van de docenten zelf is. De rol van de schoolbestuurder is om het systeem in beweging te houden. De docent moet zich eigenaar voelen van het proces, dat is de sleutel tot succes.”