Formatief handelen op het Carmel College
Op het Carmel College is in het schooljaar 2024-2025 gewerkt aan de versterking van formatief handelen in de klaspraktijk. Deze professionaliseringsslag vond zowel plaats binnen de sector vmbo als binnen de sector havo/vwo en werd in samenwerking met VO-content en trainer Herman Rigter opgezet. De aanleiding lag in de behoefte om leerlingen beter in beeld te krijgen ten aanzien van wat zij beheersen en waar nog ontwikkeling nodig is. Het project sluit aan bij landelijke ontwikkelingen rondom toetsbeleid en formatief evalueren.
Het versterken van samenhang
Het Carmel College had reeds enkele jaren aandacht voor formatief handelen en beschikte over een interne werkgroep die het thema structureel agendeerde. Er was binnen de school een groeiende overtuiging dat formatieve werkvormen bijdroegen aan zicht op leerdoelen en leerproces. Toch bleek er behoefte aan verdieping, praktische handvatten en gezamenlijke kaders.
De uitdaging zat onder meer in het vertalen van formatieve principes naar de lespraktijk van diverse vakgroepen, het creëren van gedeeld eigenaarschap én het versterken van de samenhang tussen leerdoelgericht werken en formatief handelen. Zoals één van de betrokken docenten aangaf:
“Je wilt weten of je leerdoel behaald is — dat vraagt dat je het leerdoel zelf heel helder hebt.”
Zorg voor een brede betrokkenheid
De sector havo/vwo stelde een werkgroep samen bestaande uit vijf docenten, met een evenwichtige verdeling over alfa-, bèta- en gammavakken. Deze werkgroep fungeerde als aanjager van het traject. In samenwerking met VO-content en trainer Herman Rigter werd een scholingsaanbod ontwikkeld dat aansloot bij de wensen uit de praktijk.
Er vonden vier workshops plaats, waarvoor de vakgroepen zelf deelnemers konden aandragen. De invulling van het programma werd vooraf afgestemd in een gezamenlijk oriënterend gesprek. Hierdoor sloot het aanbod optimaal aan op de behoeften binnen de school.
Een groot deel van de docenten kon zonder drempels deelnemen, wat zorgde voor een hoog draagvlak en brede betrokkenheid. De deelnemers koppelden opgedane kennis terug binnen hun vakgroepen en fungeerden als ambassadeurs voor het thema. Onder hen was Luc Overhein, docent biologie en Mens en Natuur, die actief deelnam aan de bijeenkomsten en bijdroeg aan het implementeren van de inzichten in het curriculum.
Directe toepassingen en theoretische verdieping
Het scholingstraject omvatte vier bijeenkomsten waarin diverse aspecten van formatief handelen werden behandeld, waaronder het formuleren van leerdoelen, praktische werkvormen zoals wisbordjes en Kahoot, en het inzetten van Rubrics. De bijeenkomsten boden zowel theoretische verdieping als directe toepassingen voor in de klas.
Concreet resulteerde dit in:
- een schoolbrede SharePoint-omgeving met gedeelde werkvormen en literatuur.
- een groter bewustzijn van het belang van leerdoelgericht werken;
- gedeelde kennis en werkvormen binnen vakgroepen op gebied van formatief handelen;
- input voor de doorontwikkeling van vakken zoals Mens & Natuur in de onderbouw;
- bredere toepassing van formatieve werkvormen van onder- tot bovenbouw;
- zichtbare inzet van instrumenten als wisbordjes, escaperooms en whiteboards in lokalen;
De praktische insteek van de trainer Herman Rigter werd als zeer waardevol ervaren:
“Herman speelde flexibel in op vragen — of je nu behoefte had aan achtergrond of aan voorbeelden voor morgen, hij had het paraat.”
Volgens projectdeelnemers Marjan Schutmaat-Bosch en Luc Overhein waren de belangrijkste succesfactoren de duidelijke afstemming vooraf, het eigenaarschap bij vakgroepen en de vraag gestuurde aanpak. De werkwijze leidde tot intrinsieke motivatie bij docenten en voorkwam dat draagvlak afgedwongen moest worden. Een verbeterpunt ligt in de planning: “Drie bijeenkomsten vonden plaats tijdens vakgroepvergaderingen. Dat was efficiënt, maar gaf weinig ruimte om direct met collega’s te delen wat je geleerd had.”
Voor de toekomst wil Carmel College Salland onderzoeken wat de mogelijkheden zijn om formatief handelen te verbinden aan toetsbeleid en nieuw curriculumontwerp. Ook blijft het onderwerp structureel terugkomen in vakgroepoverleggen, zodat nieuwe collega’s gemakkelijk kunnen instromen. De leden van de werkgroep blijven actief als aanspreekpunt, kennisdeler en inspirator binnen de school.
Met dank voor dit interview aan Marjan Schutmaat-Bosch en Luc Overhein, beiden van de sector havo/vwo van het Carmel college.